VLEDDERVEEN  - Deel 219 gaat over het waterschapshuis in Vledderveen. Jacco Pranger uit Nieuw-Buinen gebruikte het boek ‘Vledderveen, de jongste Groninger Veenkolonie’ van Hirzo Schuurman als bron.

Door Jacco Pranger

Bovenstaande foto dateert van 1957. De eerste steen van het gebouw werd 46 jaar eerder, op 28 augustus 1911, gelegd. Het gebouw, ontworpen door architect O. Linzel Jzn en gebouwd door aannemer K. Hensema, werd op 12 januari 1912 geopend. Dit ging gepaard met een programma vol zang, muziek en voordrachten.

Familie Sonius
Eerste eigenaar van het gebouw op de kruising van de wegen naar Stadskanaal, Mussel en Onstwedde – Waterschapsweg 7 – was de familie H. Sonius. Ze ging er niet alleen wonen, ze runde er ook een kruidenierswinkel. In de zaalruimte was plaats voor vergaderingen en andere bijeenkomsten. Een van de vaste gebruikers was het waterschap.

Het gebouw draagt tegenwoordig de naam Café Veldzicht Bos. Aan het uiterlijk van het gebouw is niet veel veranderd. De kruidenierswinkel is echter niet meer. Die heeft plaatsgemaakt voor een slijterij.

Kanaal gedempt
Aan het gebouw mag dan niet zoveel veranderd zijn, de op de foto afgebeelde kanaal en brug zijn verdwenen. Het kanaal werd in de jaren ’70 van de vorige eeuw gedempt. De bomen rond het gebouw zijn evenzeer verdwenen. Hierdoor is het gebouw nu veel beter zichtbaar vanaf de weg.

Voor reacties of aanvullingen: 06-21831002 of pranger@nieuwbuinen.com.

TER APEL – Deel 220 van de rubriek ‘Vervlogen tijden’ gaat over de landskant en de straatkant van het Stads-Ter-Apeler-Kanaal in Ter Apel. Het speurwerk werd verricht door Rienhart Wolf van www.oudterapel.nl.

Door Rienhart Wolf

De Hoofdkade in Ter Apel heette vroeger Munnekedijk. Oorspronkelijk was het een zandweg aan de ‘landskant’ van het Stads-Ter-Apeler-Kanaal. Met ‘landskant’ werd die kant van het kanaal bedoeld waar de landerijen lagen.

De tegenoverliggende oever werd ‘straatkant’ genoemd. Daar lag de verharde weg, daar woonde men en daar stonden de winkels en bedrijven. De straatkant is dus ook eerder bebouwd dan de landskant.

De grotere bedrijvigheid aan de straatkant zorgde er ook voor dat het straatbeeld en de bebouwing continu veranderden. Met name de gevels van winkels zijn niet of nauwelijks meer origineel.

De bebouwing aan de landskant daarentegen heeft geen grote veranderingen ondergaan. De degelijk gebouwde woningen aan de landskant staan er nog vrijwel allemaal.

Foto
Bovenstaande foto is van de landskant, ter hoogte van de Roswinkelerbrug. De foto dateert van kort na 1900. Het statige pand iets links van het midden is het pand waarin nu dokter Smit woont, op de hoek van de Hoofdkade en het Hooiland. Rechts van het midden het pand waarin later houthandel Rottinghuis was gevestigd. Ten tijde van deze foto zat in het voorhuis café Petri Wolf. Rechts café annex bakkerij Bos. In het kleine pandje geheel rechts zat een hoedenwinkeltje van Maison Bos.

Schip
Het schip dat op de foto is afgemeerd, is geen turf- of aardappelschip. Mogelijk heeft het zojuist goederen afgeleverd aan de bakkerij. De oerversie van de Roswinkeler brug ligt reeds over het kanaal.

Het gebied tussen huidige nummers Hoofdkade 16 en 21 is nog onbebouwd en de Hoofdkade heeft nog geen klinkerbestrating.

Hoofdstuk
Op de website www.oudterapel.nl staat onder het kopje ‘Hoofdkade’ een nieuw hoofdstuk, waarin een volledig beeld wordt gegeven van de landskant van oostelijke naar westelijke zijde.

Commentaar en/ of aanvullingen: redaktie@oudterapel.nl of 0599-587553.

TWEEDE EXLOËRMOND – Deel 221 van de rubriek ‘Vervlogen tijden’ gaat over een woonhuis/ winkelpand in Tweede Exloërmond. Het speurwerk werd verricht door amateurhistoricus Jacco Pranger uit Nieuw-Buinen. Hij werd daarbij geholpen door Jantje en Geert Schuurman.

Door Jacco Pranger

Bovenstaande foto dateert van rond 1920. Voor het pand aan het Zuiderdiep 6 – toen Noorderplaats 78 – staat vermoedelijk de familie Schippers. Eveneens duidelijk zichtbaar zijn een venterskar en een trekhond. Op de kar is de tekst ‘kruidenierswaren’ te lezen.

De hond werd gebruikt als grote afstanden moesten worden afgelegd om de goederen aan de man te brengen. Zo behoefde de venter niet al te zwaar te duwen over de soms slecht begaanbare wegen. Van bestrating was destijds nog geen sprake.

De namen van de op de foto afgebeelde personen zijn tot op heden onbekend.

Jan Geerts Heming
Eerste bewoner van het pand was Jan Geerts Heming. Hij was het ook die het pand in 1915 lieten bouwen. Het pand werd achtereenvolgens bewoond en/ of gebruikt als winkelpand door: Jan Geerts Heming (1915-1920), Koop Schippers (19201923), Frans Dohle (1923-1931), Christiaan Beuker (1931-1958), Jan Beuker (1958-1963), Jan Nijboer (1963-1966), Jan Levinga (1966-1975), Ake Levinga (1975-1982) en Jans Oosting (1982- tot ongeveer 2000).

Het huis werd rond 2000 afgebroken. De grond behoort nu toe aan tankstation Van den Belt. Het betreft het parkeergedeelte.

Voor reacties en/ of aanvullingen: 06-21831002 of pranger@nieuwbuinen.com.

TER APEL – In het 222ste deel van de historische rubriek ‘Vervlogen tijden’ een nog niet ‘gedetermineerde’ foto uit 1925 van F.C.H.W. Lunow. De foto werd aangeleverd door Henk Eenjes uit Ter Apel.

Door Rienhart Wolf

In deze rubriek worden regelmatig foto’s getoond waarbij een uitgebreide beschrijving mogelijk is. Vaak worden dergelijke foto’s op de historische website www.oudterapel.nl gepubliceerd. Bezoekers van die site sturen informatie in, waardoor zo’n foto als het ware ‘gedetermineerd’ kan worden. Vervolgens wordt de foto voorzien van alle relevantie informatie en als zodanig bewaard voor het nageslacht.

Die functie kan niet genoeg worden benadrukt omdat het anders niet meer mogelijk zal zijn om ooit nog de betekenis van recentelijk opgedoken foto’s vast te stellen. Ook de reacties op deze rubriek vormen een dankbare bron van informatie, waaraan toekomstige generaties veel te danken zullen hebben.

Knipcursus
Zeer recent kreeg www.oudterapel.nl via Henk Eenjes uit Agodorp de beschikking over bovenstaande foto. De betekenis is volstrekt onduidelijk. De foto is 1925 gemaakt door F.C.H.W. Lunow uit Ter Apel. De tien jonge vrouwen nemen kennelijk deel aan een knipcursus, maar wat die precies inhoudt is niet bekend. Is het wellicht een cursus georganiseerd door een geloofsgemeenschap en is het boek dat op tafel open ligt wellicht de Bijbel?

Wie de helpende hand kan bieden, wordt uitgenodigd te reageren via redaktie@oudterapel.nl of 0599-587553.

STADSKANAAL- Amateurhistoricus Jacco Pranger uit Nieuw-Buinen schenkt in deze aflevering aandacht aan de zangvereniging van de Oosterkadekerk in Stadskanaal. Aanleiding is het 150-jarig bestaan van de kerk.

Door Jacco Pranger
De Nederlands Hervormde Kerk aan de Oosterkade in Stadskanaal werd op 7 december 1862 feestelijk geopend. Aangezien dat precies 150 jaar geleden is, worden allerhande jubileumactiviteiten georganiseerd. Zo’n jubileum kan immers niet ongemerkt voorbij gaan.

Jubileumboek
Ook zal een jubileumboek verschijnen. In dit boek worden tal van foto’s gepubliceerd. Sommige foto’s kunnen op dit moment echter nog onvoldoende beschreven worden. Zoals bovenstaande foto van de zangvereniging van de kerk uit 1927. Slechts de achternaam van de dirigent – de persoon in het midden van de foto – is bekend: Volbeda. Wie meer weet, kan contact opnemen met ondergetekende.

Ook ander materiaal, zoals foto’s van het kerkgebouw of van de aan de kerk verbonden verenigingen (liefst met namen) – zijn welkom.

Voor reacties en/ of aanvullingen: pranger@nieuwbuinen. com of 06-21831002.

TER APEL – Bovenstaande foto werd aangeleverd door Andries Meendering uit Ter Apel. Het speurwerk voor dit 224ste deel van ‘Vervlogen tijden’ werd verricht door Rienhart Wolf van www.oudterapel.nl.

Door Rienhart Wolf

Vermoedelijk zullen veel lezers betwijfelen of bovenstaande foto wel in Ter Apel gemaakt is. Toch is dat zeker het geval. Aan de oostzijde van de huidige Havenstraat lag vroeger een spoordok. Daar meerden kolenschepen af om de locomotieven van de spoorlijn naar Stadskanaal – Groningen van kolen te voorzien.

Aan de noordzijde van het spoordok lag een klein spooremplacement, inclusief een takkenbossenloods en een locomotiefloods. Daarnaast was er een grote draaischijf waarop locomotieven gekeerd konden worden. Ter Apel was immers een eindstation en treinen vanuit richting Stadskanaal – Groningen moesten ook met een locomotief aan kop de terugreis kunnen maken.

Watertoren
Ook stond er een watertoren, bedoeld om de stoomlocomotieven bij te vullen. Die watertoren – waarvan de bouwtekeningen bewaard zijn gebleven – had een hoogte van ongeveer twaalf meter en heeft tot 13 april 1960 de aanblik van de Havenstraat in noordelijke richting bepaald. Op die dag werd de toren met tien kilogram springstof opgeblazen.

Ter Apeler jongens
Op bovenstaande foto is de watertoren rechtsachter in beeld. Op de voorgrond 9 Ter Apeler jongens die op een weilandje aan de Havenstraat voetbalden, eind 50′er jaren van de vorige eeuw. Staand, vanaf links Johan Meyer, Johan Bukking, Bennie Bos en (onbekende voornaam) Berendsen. Voor: (onbekende voornaam) Langes, (onbekende voornaam) Tappel, (onbekende voornaam) Langes, (onbekende voornaam) Schepers en Herman Veerman.

Knipcursus
Reacties op aflevering 222 van deze rubriek, over een knipcursus in Ter Apel, leerden dat dergelijke cursussen op vele plaatsen in de regio werden gegeven. In zo’n cursus werd onderwezen in tekenen en knippen van naaipatronen, waarna uit lappen stof de onderdelen van te maken kledingstukken werd geknipt. Van de afgebeelde personen werd – op de achterste rij, derde van links – Fennie Middelkamp herkend, dochter van manufacturier Lammert Middelkamp uit Ter Apel.

Voor aanvullingen en/ of commentaar: redaktie@oudterapel.nl of 0599-587553.

TER APEL – In deze ‘Vervlogen tijden’ weer een oproep aan de lezers om een foto ‘thuis te brengen’. Het voorlopige speurwerk werd verricht door Rienhart Wolf van de website www.terapel.nl.

Door Rienhart Wolf

Bovenstaande foto is vermoedelijk in de omgeving van Ter Apel genomen, naar schatting tussen 1920 en 1930. Afgebeeld is een met stoom aangedreven grijper/ kraan op een eigen stukje spoor, langs een kanaal. Er wordt iets uit het schip geladen. Het schip is linksonder, met geopende luiken, in beeld.

Fietsen
Mogelijk is het grind dat centraal in beeld achter de rails ligt. Wellicht zijn ook de betonnen buizen op de achtergrond eerder uit een dergelijk schip geladen? Nu staan er al fietsen tegenaan geparkeerd. Zijn het misschien de fietsen van de bemanning van de kraan? Het zijn vast niet de fietsen van de schipper en zijn knecht links op de foto, die zouden hun fietsen aan boord laten.

Zuid-Holland
Op de voet van de machine staan de letters ALW en iets verderop ZH. Zou ZH staan voor Zuid-Holland?

Achter de wat golvende achtergrond, midden in beeld, is een dubbele rij bomen zichtbaar. Mogelijk staan die aan weerskanten van een kanaal.

Helemaal links in beeld is nog juist de zijkant van een sluiskolk zichtbaar. Achter de twee scheepslieden staat bebouwing.

Vooralsnog wordt verondersteld dat de foto is genomen bij de aanleg van de spoorverbinding naar Duitsland, begin 20′er jaren van de vorige eeuw.

Rütenbrockerweg
Plaats van opname van de foto zou dan de Rütenbrockerweg kunnen zijn, tegenover de huidige truckstop De Ketting. Opnamerichting van de foto mogelijk in noordwestelijke richting. De golvende horizon zou wel eens een deel van de Leidijk kunnen zijn. Het grind en de betonnen buizen zijn wellicht de fundering voor de spoorbaan van de STAR-spoorlijn (Stadskanaal-Ter-Apel- Rijksgrens). De foto is (zoals zo vaak in deze rubriek) van fotograaf F.C.H.W. Lunow.

Deel 224
Albert Bücking reageerde op de foto van de voetballers bij de watertoren bij het spoordok in Ter Apel; deel 224 van deze rubriek. Bücking, zelf een van de gefotografeerde voetballers, voorzag de redactie van www.oudterapel.nl de complete namenlijst van de voetballers. De foto staat inmiddels mét namen op deze website (onder ‘spoor’).

Reageren: 05995-87553 of redaktie@oudterapel.nl.

STADSKANAAL – In het 227ste deel van de rubriek ‘Vervlogen tijden’ een foto van een voetbalelftal uit vermoedelijk Stadskanaal. Het speurwerk werd verricht door amateurhistoricus Jacco Pranger uit Nieuw-Buinen.

Door Jacco Pranger

Bovenstaande foto, uit de periode 1925 – 1930, zat tussen fotomateriaal afkomstig uit Stadskanaal. Vandaar het vermoeden dat het voetbalteam afkomstig is uit Stadskanaal.

Sparta
Anderzijds: op een van de shirts staat ‘Sparta’ geschreven. Gieten heeft al 105 jaar een sportvereniging met die naam. Verder kan ik echter geen link met Gieten leggen.

Doordat het een zwart-witfoto betreft kunnen de clubkleuren niet bepaald worden. Evenmin zijn de namen van de elf voetballers bekend.

Aangezien op de achtergrond een kleed ter decoratie hangt, kan worden aangenomen dat de foto in een studio gemaakt is.

Deel 225
Overigens is onlangs nog een foutje geslopen in deel 225 van deze rubriek, over het tankstation en de tankwagen van Algemeen Belang in Musselkanaal. De voornamen van de chauffeur van de tankwagen waren abusievelijk omgedraaid. De chauffeur heette niet Machiel Rudolf maar Rudolf Machiel van der Laan.

Reageren: Jacco Pranger 06-21831002 of pranger@nieuwbuinen.com.

TER APEL – In deel 228 van deze rubriek een foto van meer recente datum dan te doen gebruikelijk. Het speurwerk werd verricht door Rienhart Wolf van de historische website www.oudterapel.nl.

Door Rienhart Wolf

Het hierboven afgebeelde café Ben de Boer stond op de plaats waar nu de straat met de naam Ruiten- A-Kanaal-Zuid zich afsplitst van de Oosterstraat. Dit café lag, zoals zoveel andere cafés, vlak naast de brug over het Ruiten-A-Kanaal. Al eerder werd in deze rubriek opgemerkt dat zich op dit soort strategische plaatsen – waar scheepvaart en wegverkeer elkaar kruisten- vaak caféhouders en kruideniers vestigden.

Aardappelschuiten
Café De Boer, oorspronkelijk gedreven door Wilt de Boer, was daarop geen uitzondering. Het Ruiten-A-Kanaal was vroeger een druk bevaren aftakking van het Stads-Ter-Apeler-Kanaal. Ongeveer een kilometer verderop was de losplaats van aardappelmeelfabriek Ter Apel en Omstreken, ook wel afgekort tot TEO of T&O. Met name in de aardappelmeelcampagne was hier sprake van zeer druk verkeer van aardappelschuiten.

Nieuwe brug
Eind jaren zestig van de vorige eeuw naam het transport van aardappelen per schip snel af ten gunste van vervoer per vrachtwagen. Dat betekende minder drukte voor de cafés bij bruggen en sluizen. Begin jaren zeventig werd een nieuwe brug in de Oosterstraat gelegd. Hiervoor moest de naastgelegen weg aangepast worden. Café De Boer stond in de weg en moest worden afgebroken.

Richting Barnflair
Bovenstaande foto is van kort voor de afbraak. De lens van de fotograaf is gericht in de richting van Barnflair. Voor de oriëntatie in de huidige situatie: het witte pand centraal op de foto is nog steeds aanwezig. De foto komt uit de collectie van H. Wachters uit Ter Apel.

Reacties
In aflevering 226 van deze rubriek werden lezers opgeroepen een foto ‘thuis te brengen’. Reacties van lezers bevestigen het vermoeden dat de afgebeelde kraan zich in de buurt van de Duitse grens ophield.

Verder bleek uit reacties van de heren Langes uit ter Apel en Schlimbach uit Musselkanaal dat er meerdere versies bestaan van de foto van de voetballers bij het spoordok (aflevering 224). Dit komt doordat de voetballers elkaar op de foto hebben gezet.

Commentaar en/ of aanvullingen: redaktie@oudterapel.nl of 0599-587553.

MUSSELKANAAL – In deel 229 aandacht voor de Musselkanaalster slagersfamilie Ten Hoff. Amateurhistoricus Jacco Pranger uit Nieuw-Buinen werd hiervoor geïnformeerd door de familie Ten Hoff en mevrouw L. Baas-ten Hoff.

Door Jacco Pranger

Bovenstaande foto dateert van de jaren vijftig van de vorig eeuw. Afgebeeld zijn het woonhuis en het winkelpand aan de Schoolstraat 157 in Musselkanaal van de familie Ten Hoff.

Berend ten Hoff
De woning met winkelpand werd in 1933 gebouwd voor Berend ten Hoff, zijn vrouw Antje ten Hoff-Huiting en hun elf kinderen. Hiervoor, vanaf 1924, hadden Berend en Antje een woon- en winkelpand aan de Sluiskade 88. Toen dit te klein werd verhuisde de slagerij – en het gezin Ten Hoff – naar de Schoolstraat.

Berend runde de slagerij aanvankelijk met zijn broer Harm. In 1947 stapte Harm echter uit de zaak en ging Berend alleen verder. Berend kreeg later gezelschap van zijn zoon Okko. Hij nam de slagerij in 1967 over van zijn vader.

Tweede generatie
Berend en zijn vrouw Antje verhuisden naar de overzijde van het kanaal; Schoolkade 162. Okko, zijn vrouw Jantje ten Hoff-Onrust en hun zeven kinderen betrokken het pand aan de Schoolstraat.

Een anekdote uit deze tijd: ,,Er moest eens een koe geslacht worden, maar deze koos het hazenpad en sprong in het kanaal. De koe zwom naar de overzijde van het kanaal, klom daar uit het water en liep zo langs de Schoolkade. Met man en macht werd geprobeerd de koe te vangen, maar deze had daar geen zin in. Er werd zelfs een motorfiets gebruikt om de koe te proberen te vangen. Het dier was haar belagers echter steeds te snel af. Uiteindelijk werd de koe bij de steenfabriek in Valthermond gevangen. Daarna had de koe niet veel meer te vertellen.”

Overigens was Berend ook nog zijn afscheid nog vaak in de slagerij te vinden. Tot hij in 1981 overleed, bleef hij het slagersvak trouw.

Derde generatie
In 1992 nam Jan de slagerij over van zijn vader Okko en was de derde generatie Slager Ten Hoff een feit. Gesteund door zijn vrouw Jolanda ten Hoff-van Dijken verbouwde paste hij de winkel aan de normen van die tijd aan. In 2000 volgde een nieuwe verbouwing.

Ambachtelijke slagerij
Jan ten Hoff runt een modern bedrijf. Het is een ambachtelijke slagerij met een grote schare vaste klanten afkomstig uit Musselkanaal en omringende plaatsen. Deze klanten worden steevast hartelijk ontvangen en bediend door Jan en Jolanda ten Hoff en hun personeel.

Vader Okko en moeder Jantje wonen naast de zaak, die volgend jaar dus tachtig jaar op de huidige locatie is gehuisvest.

Reageren: 0599-621767, 06-21831002 of pranger@nieuwbuinen.com.

TER APEL – In deel 230 van deze rubriek aandacht voor het cafégedeelte van Hotel Beckmann in Ter Apel. Het speurwerk werd verricht door Rienhart Wolf van de historische website www.oudterapel.nl.

Door Rienhart Wolf

In café Pagters in Roswinkel werd onlangs een bijzondere ontdekking gedaan. Bij een verbouwing van het café kwamen oude handgeschilderde muuradvertenties tevoorschijn.

Reclamedoeleinden
Muren van horecagelegenheden werden niet alleen gebruikt voor reclamedoeleinden maar ook ter vermaak van de klandizie of om de gasten aan te zetten tot meer consumpties. Zo stonden op de muren van cafégedeelte van Hotel Beckmann aan de Hoofdstraat in ter Apel onder andere de volgende spreuken: ‘Das hat der liebe Herr Gott so wunderschön gemacht: Die Sonne scheint am Tage, Der Durst bleibt Tag und Nacht’.

Een andere spreuk luidde: ‘Das Trinken lernt der Mensch zuerst, viel später kam das Essen, drumm soll der mensch aus Dankbarkeit das Trinken nicht vergessen’.

Invloed Duitse gebied
De spreuken geven een aardige indruk van de sfeer in het toenmalige café en weerspiegelen ook de sterke invloed van het aangrenzende Duitse gebied. Café-eigenaar Beckmann was zelf afkomstig uit het aangrenzende Emsland (geboren in Papenburg op 31 oktober 1852).

Beckmann met pijp
Op de foto staat Beckmann in de deuropening. Hij heeft waarschijnlijk zojuist zijn drie gasten op het terras aan de zijde van het kanaal van een biertje voorzien; hij heeft het dienblad nog in zijn linkerhand. Rechts houdt hij een zeer lange tabakspijp, waarschijnlijk met een beschilderde porseleinen kop. De gasten roken elk een (goedkopere) kalken pijp. De foto is van vóór 1900.

De Posthoorn
Hotel Beckmann werd later hotel A.K. de Boer en daarna hotel De Posthoorn. Dat laatste had verband met de postkoets uit Haren-Ems waarvoor het hotel het eindstation was. Het hotel werd in 1978 gesloopt. De boom waarvan rechts nog juist een klein stukje zichtbaar is, is het enige dat nog resteert.

Reageren: redaktie@oudterapel.nl of 0599-587553.

STADSKANAAL – In deel 232 een in 1919 verzonden ansichtkaart met een foto van het oude gemeentehuis van Stadskanaal aan de Hoofdstraat. Het speurwerk werd verricht door amateur-historicus Jacco Pranger uit Nieuw-Buinen.

Door Jacco Pranger

Het oude, in 1882 gebouwde, gemeentehuis bevatte tal van bouwkundige details. In het midden, boven het balkon, bevindt zich bijvoorbeeld een in de voorgevel geïntegreerde klok. Onder het balkon de eveneens van vakwerk getuigende toegangsdeur.

Aan de rechterzijde bevindt zich het gebouw dat werd gebruikt als raadszaal en trouwzaal. Achter dit gebouw – niet zichtbaar op deze ansichtkaart – stond de synagoge van de joodse gemeenschap.

Dierbare herinneringen
Het gebouw lag recht tegenover de Eurobrug. Het was zichtbaar vanuit de Parkwijk, vanaf de Stationslaan. Veel oudere (ex-) Knoalsters zullen dierbare herinneringen aan dit gebouw hebben. Bijvoorbeeld omdat ze er in de echt verbonden zijn, of omdat ze hier de geboorte van hun kinderen aangaven.

Het gebouw stond niet pal aan de weg, maar iets naar achteren. Voor het gemeentehuis bevond zich met een soort pleintje. Een mooie plekje om te poseren…

Europalaan
Dit deel van de Hoofdstraat moest in 1962 plaatsmaken voor nieuwbouw en de aanleg van een weg. Die nieuwe weg werd Europalaan genoemd, tegenwoordig een van de belangrijkste winkelstraten van Stadskanaal.

Reageren kan via 06-21831002/ 0599-621767 of pranger@nieuwbuinen.com.
Het oude gemeentehuis van Stadskanaal.

TER APEL – De rubriek ‘Vervlogen tijden’ is terug van vankantie. In aflevering 233 gaat Rienhart Wolf van www.oudterapel.nl in op het ‘Golden Ailand’ in Ter Apel.

Door Rienhart Wolf

Eerder werd in deze rubriek geschreven over de oostelijke zijde van de Hoofdkade, vroeger Munnekedijk geheten. De statige herenhuizen waren gebouwd door verveners en rijke boeren, vandaar werd dit deel van Ter Apel het ‘Golden Aailand’ genoemd.

De straat reikte in het begin van de vorige eeuw niet verder dan waar de Runde uitmondde in het Stads-Ter Apeler Kanaal.

Bruggetje
Op de hier geplaatste foto is dat fraai zichtbaar. Geheel links het bruggetje over de Runde, dat toen nog bestond uit een houten plank over het water. De turfschuit heeft het hulpzeil gehesen, waarschijnlijk voor de foto, want er is – te oordelen aan het spiegelgladde wateroppervlak – nauwelijks wind.

De eerste woning links is van de familie Boer, ten tijde van de foto (1910-1920) exploitant van het Boschhuis. De bebouwing aan de zuidelijke zijde van het kanaal heeft geen grote veranderingen ondergaan. De degelijke woningen staan er nog vrijwel allemaal als honderd jaar geleden.

Aanvullingen en/ of commentaar: redaktie@oudterapel.nl of 0599-587553.

STADSKANAAL – Een sportief moment in het 234ste deel van deze historische rubriek. Een bijdrage van amateurhistoricus Jacco Pranger uit Nieuw-Buinen.

Door Jacco Pranger

Bovenstaande foto dateert uit de jaren ’30 van de vorige eeuw. Deze uit tien dames en vier heren bestaande groep maakte vermoedelijk deel uit van Jahn II. De acrobatische opstelling was waarschijnlijk speciaal voor de fotograaf ingestudeerd.

Verdere gegevens ontbreken bij de foto. Wel is aan de rechterzijde de Nieuwe School tussen de Esdoornstraat en de Geert Teisstraat zichtbaar.

Op de achtergrond is de Molenstraat – met de oude behuizing – te zien.

Nog niet aangelegd
Overigens waren de Esdoornstraat en de Geert Teisstraat destijds nog niet aangelegd. Het betreft het gebied van Stadskanaal–Noord. Dit gebied werd in de jaren ’40 en ’50 van de vorige eeuw bebouwd. Nieuwe straten met veel woningen verrezen en vulden deze plaats.

Tussen de twee gymnasten op de brug aan de linkerzijde is nog net de toren van de Semsstraatkerk zichtbaar.

Reageren
Voor reacties: 06-21831002/ 0599-621767 of pranger@ nieuwbuinen.com.

TER APEL – In deel 235 gaat Rienhart Wolf van www.oudterapel.nl in op een vraag van mevrouw Baas-ten Hoff uit Valthermond over de identiteit van de personen op bovenstaande door haar aangeleverde foto.

Door Rienhar Wolf

De foto is zonder enige twijfel gemaakt op het terras van hotel Boschhuis in Ter Apel. Aan het bladerdak en de kleding te zien is de foto in de zomer gemaakt.

Misschien is het een meisjesklas van een school uit de omgeving, wellicht Valthermond. De begeleidsters/ onderwijzeressen worden in elk geval niet herkend als Ter Apelers.

Zangersfeesten
Het zou ook kunnen dan het hier een meisjeskoor betreft, bijvoorbeeld tijdens een zangconcours. Dergelijke concoursen, de zogenaamde ‘zangersfeesten’ vonden tussen 1910 en pakweg 1950 regelmatig plaats in en rond het Boschhuis. Daarbij kwamen dan uit de hele provincie, en zelfs van daarbuiten, zanggezelschappen naar Ter Apel om daar hun kunsten ten gehore te brengen.

Versierde hoed
Aardige details op de foto zijn de met bloemen versierde hoed van de dame geheel links. De meisjes op de achterste rij staan op de terrasstoelen van het hotel, de stoelpoten zijn nog zichtbaar tussen de schoenen van de meisjes.

Belangstelling
Over mannelijke belangstelling hebben de meisjes niet te klagen, op het balkon zijn vaag de gestalten van enkele jongens te zien.

De bovenramen van de terrasdeuren en boven de ingang hebben nog de prachtige – inmiddels verdwenen – sponningen.

1920 – 1935
Te oordelen naar de kleding en de kwaliteit van de foto, is deze waarschijnlijk genomen tussen 1920 en 1935.

Reacties en aanvullingen graag naar redaktie@oudterapel.nl of 0599-587553.

TWEEDE EXLOËRMOND - In deel 236 van deze rubriek aandacht voor het consultatiebureau in Tweede Exloërmond in 1928. Het speurwerk werd verricht door amateurhistoricus Jacco Pranger uit Nieuw-Buinen.

Door Jacco Pranger

Bovenstaande foto is in 1928 gemaakt in Café Dewes aan het Zuiderdiep 1 in Tweede Exloërmond. Het consultatiebureau was destijds in een ruimte van het café gevestigd omdat er nog geen eigen gebouw beschikbaar was voor de wijkverpleegster.

Dezelfde tafel
Deze wijkverpleegster onderzocht de kinderen, woog ze, mat ze, gaf informatie over de verzorging en opvoeding van kinderen, en registreerde bijzonderheden. Ze maakte daarvoor gebruik van dezelfde tafel als de tafel die reguliere klanten hun gebruikten om hun koffie of andere dranken aan te nuttigen.

Overigens was in het café vaak wel een aparte ruimte ingericht voor de uitvoering van de onderzoeken en waar men gezellig kon zitten en ervaringen en bijzonderheden kon delen.

Foto
Op de foto is te zien hoe zuster Lijst (links) druk aan het werk is en een kind onderzoekt. Verder, boven vanaf links de dames Dubbelboer met dochter in de weegschaal, Hummel met zoon, Oldenbeuving met zoon Geert, G. Winter met dochter Lina, Groenewold met zoon en Ottens met zoon.

Onderaan, achter de tafel, de dames Popken met de tweeling Geert en Geesje, Vos met zoon, Ottens met dochter Trientje, Bos met dochter en F. Ottens met zoon Harm.

Reageren: 06-21831002/ 0599-621767 of pranger@nieuwbuinen.com.

TER APEL – In het 237ste deel van deze rubriek gaat Rienahart Wolf van www.oudterapel.nl in op de feitelijke grondlegger van supermarkt Coop in Ter Apel.

Door Rienhart Wolf

De opening binnenkort van de Coop-supermarkt in Ter Apel is een mooie gelegenheid om een duik in de historie van een Ter Apeler onderneming te maken. Die historie begint op 27 februari 1929, als in de gemeente Odoorn Jan Idema wordt geboren.

Groentewinkel schoonfamilie
Na zijn schooljaren en diverse activiteiten op muziekgebied kwam Jan in contact met Mina Schoonbeek uit Ter Apel. De altijd zeer actieve Jan ging werken in de groentewinkel van zijn schoonfamilie Schoonbeek aan de Viaductstraat. Met de bakfiets vol groente trok Jan dagelijks langs de huizen.

Nieuwbouw
Na verloop van tijd kwam Jan in de gelegenheid het pand van de horloge- en klokkenmaker Kerkhof aan de Hoofdstraat te kopen. Voor 28.000 gulden kocht hij het pand in 1959. Het pand werd gesloopt en nieuwbouw volgde, waarbij met name in noordelijke richting werd uitgebreid. In die periode ontstond bij Jan Idema de gedachte aan de ontwikkeling van een supermarkt.

Koordirigent
Tegelijkertijd begon Jan met de studie voor diploma’s en vergunningen voor alle mogelijk vakgebieden waar hij later mee te maken zou krijgen als een supermarkt gerealiseerd zou worden.

Intussen bleef hij in het telefoonboek vermeld staan als koordirigent. Dat was de hobby die hij in zijn vrije tijd uitoefende.

Nieuwe supermarkt
Op 8 februari 1961 werd de grote nieuwe supermarkt aan de Hoofdstraat door burgemeester Loopstra geopend. Nadien volgden nog vele uitbreidingen en verbouwingen. Op 24 november 2009 overleed Jan Idema, een ware ondernemer en feitelijk grondlegger van de nieuwe Coop-supermarkt in Ter Apel.

Commentaar en/ of aanvullingen: 0599-587553 of redaktie@oudterapel.nl.

VALTHERMOND – De broeders en zusters van de baptistengemeente in Valthermond staan centraal in deel 238 van deze rubriek. Het speurwerk werd verricht door amateurhistoricus Jacco Pranger uit Nieuw-Buinen.

Door Jacco Pranger

Bovenstaande foto dateert van rond 1914. De in 1883 gestichte huisgemeente was toen uit haar voegen gegroeid. Reden om een stuk grond te kopen en een kerk te bouwen aan het Zuiderdiep 160. Het ligt voor de hand dat bovenstaande foto is gemaakt op de voor het kerkgebouw bestemde grond.

In 1989 volgde een nieuwe verhuizing. Het kerkgebouw aan het Zuiderdiep voldeed ook niet meer aan de eisen des tijds, had dringen onderhoud nodig en was bovendien te klein.

Sporthal
Na een zoektocht kregen de baptisten de in 1960 gebouwde sporthal aan de Wilhelminalaan in het vizier. Ze kochten dit gebouw en maakten het geschikt voor kerkdienst.

Het oude kerkgebouw aan het Zuiderdiep werd verkocht. Het had had aanvankelijk een andere bestemming, maar raakte steeds meer in verval totdat het in mei 2006 werd afgebroken.

De voormalige sporthal fungeert nog steeds als kerkgebouw voor de Mondker baptistengemeente.

Namen niet bekend
Van de meeste op de foto afgebeelde gemeenteleden zijn de namen niet bekend. Wel bekend zijn dominee Huizinga, aan de inkerzijde met bolhoed en snor, en dominee De Haan, in het midden met bolhoed en baard.

Reageren kan via 0599-621767, 06-21831002 of pranger@nieuwbuinen.com.

TER APEL – De melkboer staat centraal in aflevering 239 van deze rubriek. Een bijdrage van Rienhart Wolf van de website www.oudterapel.nl.

Door Rienhart Wolf

In het begin van de jaren ’60 van de vorige eeuw had Ter Apel tenminste zes ambulante melkboeren. Melkboeren dus die met hun producten langs de huizen gingen. Rugge, Siepel, Berendsen, Hummel, Spreeuwers en Bos waren de bekendste.

Driewieler met hulpmotor
Melkboer ‘Sicco’ Bos trok met een karakteristieke driewieler met hulpmotor door het gebied ten noorden van de Vijverstraat. Vlak naast het B-gebouw van de RHBS-RSG aan de Bentlagestraat had hij een klein winkeltje. Hier konden mensen na sluitingstijd van de reguliere middenstand vaak nog terecht voor boodschappen die vergeten waren. Tijdens pauzes en tussenuren van de naastgelegen school verkocht hij zoetwaren die in de schoolkantine niet waren te krijgen. Of Bos en zijn echtgenote rijk zijn geworden van hun winkeltje valt te betwijfelen. Er waren leerlingen, die het met de betaling niet zo nauw namen.

Film ‘Troapel 1964′
Sicco Bos in actie is één van die straatbeelden die nog in het geheugen van menig Ter Apelaar gegrift staan, maar waarvan tastbare herinneringen zoals foto’s ontbreken. Met het opnieuw uitbrengen van de film ‘Troapel 1964′ is een groot deel van die vertrouwde straatbeelden teruggekomen. Niet alleen Sicco Bos maar ook Bennie Seip, meerdere postbodes en andere lokale bekendheden zijn in die film weer zichtbaar.

Opieuw in première
Zondag ging de film, 31 jaar na de laatste vertoning, in de grote zaal van Hotel Boschhuis opnieuw ‘in première’, nu met achtergrondmuziek door Klaas Spekken. Voor veel van de aanwezigen was de film een weemoedig terugzien met een tijd waarin het tempo van alle dingen veel lager was, en waarin alles veel overzichtelijker was.

Leren geldbuidel
Bovenstaande foto uit de film toont melkboer Bos bij zijn melkkar met zijn onafscheidelijke leren geldbuidel. De dvd van de film is vanaf donderdag door inlevering van een volle spaarkaart gratis te verkrijgen bij de nieuwe Coop supermarkt.

Jan Idema
Mevrouw Oldenburger-Scheper merkte naar aanleiding van de foto van twee weken geleden op dat de opening van de supermarkt van Jan Idema niet in 1961 maar in 1966 was.

Voor opmerkingen en/ of aanvullingen: redaktie@ oudterapel.nl of 0599-587553.

NIEUW-BUINEN – In het 240ste deel van deze rubriek aandacht voor aardappelmeelfabriek Hollandia in Nieuw-Buinen. Het speurwerk werd verricht door amateurhistoricus Jacco Pranger uit Nieuw-Buinen.

Door Jacco Pranger

Bovenstaande foto van de aardappelmeelfabriek aan het Zuiderdiep 32 dateert van 1960. Te zien is hoe de aardappelen in schepen worden geladen om naar de fabriek te worden gevaren. De volgende stap was het lossen van de schepen met de grijper aan de voorzijde van de fabriek boven het kanaal.

De aardappelen werden in het begin met schepen en paard en wagen naar de fabriek getransporteerd, daarna deed de vrachtwagen zijn intrede en werd het werk gemakkelijker. In latere jaren werden er speciale stortbunkers gemaakt. De aardappelen worden hierin gestort en vanuit de bunker naar de fabriek getransporteerd.

Bouw fabriek in 1890
De Naamlooze Vennootschap Aardappelmeelfabriek Hollandia werd in 1898 opgericht. Begin 1890 werd een aanvang gemaakt met de bouw van de fabriek. De bouw werd aanbesteed en gegund aan aannemer H. Huisman uit Onderdendam. Er werden aandelen uitgeven om het mogelijk te maken een begin te maken met de bouw van de fabriek.

In 1948 en in 1969 volgden enkele grote verbouwingen en uitbreidingen. Later verdween de productie en werd de fabriek ingericht als opslagruimte van aardappelmeel en aanverwante producten.

Avebe
In de jaren ’90 van de vorige eeuw werd een deel van de fabriek gesloopt om plaats te maken voor een nieuwe loods voor opslag. Een ander deel bleef braak liggen. Deze loods brandde in juli 1999 geheel af en werd niet herbouwd.

Inmiddels was de fabriek al omgedoopt tot Avebe. Deze naam is nog steeds van grote afstand te zien op de grote ronde opslagruimte.

De omgeving van de fabriek heeft inmiddels ook een andere bestemming gekregen.

Hoornstra
De firma Hoornstra heeft op dit terrein nieuwbouw gerealiseerd. De bedrijfsruimte aan het Zuiderdiep 23 voldeed niet meer aan de eisen van de tijd. Bovendien was er niet genoeg ruimte om uit te breiden. In 2009 werden de nieuwe bedrijfsgebouwen van de firma Hoornstra in gebruik genomen.

Voor reacties of aanvullingen: Jacco Pranger 0599-621767/ 06-21831002 of pranger@nieuwbuinen.com.